Eski bir yerleşim alanı olduğu bilinen Kastamonu yöresi M.Ö. 18. Yüzyılda Gas'ların yurdu olmuş ve adını da muhtemelen bu kavimden almıştır. Daha sonraları yöre sırasıyla Hititler, Frigler, Kimmerler, Lidyalılar, Persler, Pontuslular, Romalılar ve Bizanslılar'ın yönetimine girmiştir. Romalılar'ın bu yörede kurduğu Paflagonia adlı eyaletin merkezi olan Pompeipolis höyüğü bugünkü Taşköprü ilçesindedir. Bizans hanedanı Kommenoslar tarafından yapılan ve Kastamonu şehrinin tarihsel çekirdeğini oluşturan Kastamonu Kalesi görkemli görüntüsüyle ziyaretçileri asırlardır selamlamaktadır. Anadolu'ya Türklerin gelmeye başlamasından sonra Danişmentlilere, Anadolu Selçuklularına, Çobanoğullarına, Candaroğullarına (İsfendiyaroğullarına), Osmanlı İmparatorluğuna kapılarını ve gönlünü açan Kastamonu bu dönemlerin yönetim ve kültür merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Fatih Sultan Mehmet zamanında 1460'dan itibaren kesintisiz olarak Osmanlı Devletine bağlanan Kastamonu ve çevresi bu dönemde herhangi bir istilaya ya da çatışmaya maruz kalmamıştır.

Kastamonu, Kurtuluş Savaşında da işgal görmemekle birlikte başta Konya ve Ankara'dan sonra en çok şehit veren üçüncü ilimiz olmuştur. Yöre halkı düşmanın yurdu işgaline karşı büyük tepki göstermiş; bir çok protesto mitingi düzenlenmiştir. Bunların içerisinde en dikkate değer olanlardan biriside 10 Aralık 1919'da hanımların bir araya gelerek gerçekleştirdikleri İlk Türk Kadın Mitingi olmuştur. Milli Mücadele sırasında lojistik destek açısından en güvenilir bölge olan Kastamonu İnebolu Limanından Ankara'ya malzeme, cephane ve asker sevkiyatında büyük yararlılıklar göstermiştir. Yöre halkı yaz-kış demeden bölgenin güç ulaşım koşullarına rağmen topyekun bu mücadeleye destek vermiş; Şehit Şerife Bacı, Halime Çavuş bu olağanüstü fedakarlığın ve cesaretin sembol isimleri olmuştur.İnebolu'da Kayıkçılar Loncası İstiklal Madalyası ile ödüllendirilmişlerdir. Türkiye'nin çağdaşlaşmasında da Kastamonu'nun ayrı bir yeri vardır. Büyük önder Atatürk 23-31 Ağustos 1925 tarihleri arasında "Şapka ve Kıyafet Devrimi"ni Kastamonu ve İnebolu'da başlatmıştır.Bu ziyarete ilişkin fotoğraflar Atatürk'ün Devrimin ilk söylevini verdiği Kastamonu Arkeoloji Müzesi Atatürk Salonu'nda sergilenmektedir.


b. Kültürel Varlıklar

İlimiz Arkeolojik ve Tarihi değerler yönünden bir nevi açık hava müzesi görünümündedir. İl Merkezinde ve diğer yerleşim birimlerinde bulunan kale, kaya mezarları, cami ve külliyeleri, medreseler, hanlar, hamamlar ve köprüler ile Kastamonu bütün olarak bir sit alanı niteliğindedir. Taşköprü Pompeipolis Antik Kentinin yanı sıra Çatalzeytin Ginolu, İnebolu ve Devrekani'de arkeolojik sit alanları vardır. Çevrede kazı ve araştırmalardan elde edilen eski Anadolu uygarlıklarına ait arkeolojik ve tarihi eserler Kastamonu Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.
Kastamonu çevresinde Candaroğulları ve Osmanlılar'dan bir çok tarihi eser kalmış olup, Ata Bey Camii, İsmail Bey Külliyesi, Yılanlı Şifahanesi, Frenkşah Hamamı, Aşır Efendi Hanı, Karanlık Bedesten, Nasrullah Külliyesi, Yakup Ağa Külliyesi bunlardan bazılarıdır.
İl Öerkezine 18 km mesafedeki Kasaba Köyünde bulunan 14. yüzyıldan kalma Mahmut Bey Camii ahşap işçiliğin en güzel örneklerinden biridir. Kastamonu Evliyalar Şehri olarak da ünlenmiştir. Başta, Mutasavvıf Şeyh Saban'ı Veli olmak üzere bir çok ermişten kalan eserler ve hatıralar Kastamonu'yu Din turizminin ilgi odaklarından biri haline getirmiştir. Bu eserlerin içinde en önemlileri Şeyh Şaban'ı Veli külliyesi, Benli Sultan Külliyesi ve Aşıklı Sultan Türbesidir. Kastamonu geleneksel Türk evi yakın dönem Osmanlı mimarisinin örneklerinin yoğun olarak bulunduğu ender illerdendir. Kentsel sit kapsamına alınmış olan Kastamonu, Taşköprü, Küre, İnebolu, Cide ve Abana'nın eski mahalleleri ve yapıları ziyaretçilerde nostalji ve hayranlık uyandırmaktadır.
özellikle Mimar Vedat Tek tarafından yapılmış Vilayet Konağı, Mimar Kemalettin Bey tarafından yapılmış Kastamonu Arkeoloji müzesi gibi resmi binalar; pederşahi aile yapısına göre inşa edilmiş Liva Paşa Konağı, Hilmi Bey Konağı, Daday Köpekçioğlu Konağı gibi eşraf evleri, aşı boyalı İnebolu evleri bunların en güzel örneklerindendir.